Inleiding.

Complex PSYCHIATRISCHE INRICHTING St. Anna bestaande uit een hoofdgebouw, delen van de terreinaanleg, vier dokterswoningen, een lijkenhuis, een boerderij, een muziektent en een ombouw van een verdwenen draaimolen. De inrichting voor vrouwen werd tussen 1908 en 1911 gebouwd naar ontwerp van de Belgische architect Jos Haché in opdracht van de Zusters van Liefde van Gent, naar model van het gesticht Caritas te Melle bij Gent in België. Het complex dat werd gebouwd op een terrein ten noorden van het dorp Venray bestond oorspronkelijk uit 12 paviljoens met eigen achtertuinen, enkele dienstgebouwen en dokterswoningen vrij gegroepeerd om een centraal hoofdgebouw binnen een parkachtige aanleg. De oorspronkelijke gebouwen worden gekenmerkt door een eclectische stijl met elementen uit de neorenaissance en de chaletstijl. Voor de kapel van het instituut is evenals voor het nabijgelegen lijkenhuis een sobere neogotische stijl gebruikt. Het complex is aan het einde van de jaren twintig van de twintigste eeuw uitgebreid met o.a. een zijkapel en een zustershuis naar ontwerp van architect Jos Bekkers uit Haarlem en in de jaren dertig met onder meer een muziektent en een draaimolen. In de Tweede Wereldoorlog zijn de meeste behandelpaviljoens verwoest of ernstig beschadigd. Het gesticht is vanaf eind jaren veertig grotendeels herbouwd, met behoud van de oorspronkelijke paviljoenopzet.

Omschrijving.

De te beschermen onderdelen van het gesticht liggen op een veelhoekig terrein tussen de huidige Noordsingel in het zuiden en de Overloonseweg in het noorden. De westzijde van het terrein bezit hoge natuurwaarden en bestaat voornamelijk uit bos op stuifduinen. Het centrale en oostelijke deel is bebouwd met paviljoens en heeft een parkachtig karakter. Aan de noordzijde bevindt zich voornamelijk voormalig bouwland. Het terrein wordt door twee noord-zuid hoofdassen ontsloten. Deze lanen zijn met het ovale open gazon voor het administratiegebouw in de bescherming opgenomen.

De vier dokterswoningen liggen langs de oostzijde van de toegangslaan vanaf de huidige Noordsingel. Het hoofdgebouw ligt ten westen van deze doorgaande laan. De administratievleugel die onderdeel uitmaakt van dit hoofdgebouw vormt een breed frontgebouw. Het vrijstaande lijkenhuis is achter dit administratiegebouw gelegen nabij de kapel die eveneens onderdeel is van het hoofdgebouw. De boerderij is in het noorden van het terrein gesitueerd, aan de rand van het bos. Iets ten zuiden van de boerderij bevindt zich de speelweide die vermoedelijk in de jaren dertig van deze eeuw is aangelegd tussen de twee parallelle hoofdlanen. Op deze speelweide zijn naast elkaar de muziektent en de bewaarde ombouw van de verdwenen draaimolen gelegen. Deze bouwwerken kenmerken zich door een Traditionalistische bouwtrant. De oorspronkelijke gebouwen zijn in Eclectische trant uitgevoerd, met veel schilderachtige Renaissance en Chaletstijl elementen. De gebouwen kenmerken zich door een veelal asymmetrische plattegrond met toepassing van risalieten. De gevels zijn in rode baksteen in kruisverband opgetrokken en voorzien van sierbanden in gele verblendsteen. In de gebouwen is spaarzaam hardsteen toegepast, met uitzondering van het administratiegebouw en de woningen St. Annalaan 3 en 4 die in de voorgevels een rijke hardsteenornamentiek bezitten. De gebouwen zijn afgesloten met samengestelde kappen belegd met rode muldenpannen, behalve het administratiegebouw, de kapel en het lijkenhuis die met leien gedekt zijn. De daken zijn afgewerkt met gezaagde of gesneden windveren en druiplijsten. De topgevels zijn afgewerkt met eindspanten voorzien van gezaagde vulstukken. Binnen de gevels zijn houten vensters gebruikt, veelal stolpramen onder bovenlichten. De gevelopeningen bevinden zich binnen gebiljoende baksteenomlijstingen. Aan de onderzijde hebben alle vensters hardsteen lekdorpels. De vensters zijn recht, segmentboogvormig of rondboogvormig afgesloten. De rechtafgesloten vensters hebben aan de bovenzijde een hardstenen latei bekroond door een in rode verblendsteen gemetselde rondboog of segmentboog met boogtrommel. De segmentboogvormig en rondboogvormig afgesloten vensters worden afgesloten met bogen in rode verblendsteen. Bij de rijker uitgevoerde gebouwen zijn de bogen voorzien van bewerkte boogstenen.

Waardering.

Het complex St. Anna is van algemeen, cultuur-historisch en architectuur-historisch belang als bijzondere uitdrukking van een sociaal-maatschappelijke en een medische ontwikkeling, als kenmerkend voorbeeld van een psychiatrische inrichting na de Krankzinnigenwet van 1884.

Het complex heeft typologische waarde omdat de overgebleven onderdelen een goed beeld geven van een psychiatrische inrichting, die is gebouwd aan het begin van de twintigste eeuw volgens het paviljoenstelsel, met enkele karakteristieke en zeldzame onderdelen zoals het compleet bewaarde hoofdgebouw en de modelboerderij.

Het complex heeft architectuur-historische waarde vanwege de voor psychiatrische inrichtingen in deze periode kenmerkende schilderachtige architectuur, met invloeden uit de neorenaissance en chaletstijl. Het complex heeft stedenbouwkundige waarde vanwege de bijzondere opzet en vanwege de beeldbepalende ligging aan de rand van het buitengebied van het dorp Venray. Het complex bezit hoge ensemblewaarden met het nabijgelegen in dezelfde tijd tot stand gekomen instituut St. Servatius voor mannen.